Waterbodemonderzoek terp, dijk en uiterwaarden
Herinrichting oeverzone Boven-Rijn tot overnachtingshaven Spijk
Rijkswaterstaat heeft Boskalis opdracht gegeven om een nieuwe overnachtingshaven aan te leggen voor binnenvaartschepen in de Bijenwaard bij Spijk. Boskalis op zijn beurt besteedt het waterbodemonderzoek, het asbest-in-puinonderzoek, de milieukundige begeleiding en de partijkeuringen conform AP04 vervolgens uit aan BK ingenieurs. BK ingenieurs heeft in eerdere samenwerkingen met Boskalis zijn waarde in dergelijke grootschalige onderzoeken ruimschoots bewezen.
Extra ligplaatsen voor de nacht
Schippers moeten zich, net als bijvoorbeeld vrachtwagenchauffeurs, houden aan de wettelijke werk- en rusttijden. Door gebrek aan overnachtingshavens konden onvoldoende schepen afmeren voor de nacht tussen Tiel en de Duitse grens. Met de aanleg van deze nieuwe overnachtingshaven vlakbij Lobith, die plaats moet bieden aan ongeveer vijftig vaartuigen, wil Rijkswaterstaat een vlotte en veilige doorstroming van het scheepvaartverkeer faciliteren.
Waterbodemonderzoek
De beoogde locatie van de overnachtingshaven betreft agrarisch gebied in uiterwaarden binnen de winterdijken van de Boven-Rijn, dat als overstromingsgebied dient bij hoog water. Daarom spreken we van waterbodemonderzoek. Omdat de uiterwaarden niet continu onder water staan, is de afzetting van materiaal uit het rivierwater niet overal gelijk. Het waterbodemonderzoek is daarom op elke plek een beetje anders. Onze opdrachtgever wil weten wat de eigenschappen zijn van de aanwezige gronden. De overnachtingshaven moet namelijk uitgegraven worden uit de uiterwaarden. In de uiterwaarden was ook nog een terp met woning en een verharde dijkweg aanwezig. Die stroomden nooit over. De grond die bij de ontgravingen vrijkomt, hergebruikt Boskalis bij voorkeur ter plaatse. Op foto 2 zijn de verschillende deellocaties ingetekend en kun je de dijk en de terp zien liggen. Op foto 3 kun je goed zien hoe het wordt: het rode vlak wordt afgegraven, het groene is ophooggebied.
Lappendeken
De locatie van de nieuwe overnachtingshaven lijkt planmatig één perceel. Maar historisch gezien gebeurt op elk stukje grond natuurlijk iets anders. Uit historisch onderzoek wisten we al het één en ander, bijvoorbeeld dat er bij het huis op de terp een huisbrandolietank in de grond zat en dat er op stukken weideland asbestspots aanwezig waren. De dijkweg was verhard met asfalt en gefundeerd met puin. Het puin en asfalt bemonsteren we en laten we in het laboratorium analyseren, om te kunnen vaststellen of bijvoorbeeld het puin ter plaatse gebroken en hergebruikt kan worden of dat het asfalt PAK-houdend is en afgevoerd moet worden naar een erkende verwerker.
In de aanwezige poel was een vuilstort uit de jaren ’50 tot ’80 aanwezig. Deze vervuiling is volledig uitgebaggerd en afgevoerd naar een erkende verwerker.
Steenfabriek
Grondstof voor baksteen is klei, wat in het stroomgebied van de rivieren ruimschoots aanwezig is. Op deze locatie was in het verleden ook een steenfabriek gevestigd. In de terp vinden we op veel plaatsen dan ook bakstenen. Onder archeologische begeleiding troffen we zelfs de funderingen, woningen, kolenopslag en de locaties van bijvoorbeeld de ovens terug én de fundering van de schoorsteen! Omdat de puinhoudende grond automatisch asbestverdacht is, voerden wij asbest-in-grondonderzoek uit. Machinaal hebben we 700 sleuven in het terrein gezet en het uitkomende materiaal onderzocht. Hierbij gebruikten wij onze zeeftafel.
Waterbodemonderzoek vanaf een werkschip
Het grootste deel van het waterbodemonderzoek vindt plaats in de uiterwaarden, maar ook de waterbodem tussen de kribben moet onderzocht worden. De kribben dienen om de oever te beschermen tegen erosie. Door hun ligging haaks op de stroming van het water remmen ze de stroming nabij de oever af. Op zijn weg naar zee neemt de rivier van alles mee. Zand, klei, grind, maar ook wel eens verontreinigde stoffen, die neerslaan op het slib doordat het water afremt tussen de kribben. Vanaf een werkschip konden we de waterbodem bemonsteren met de Vibrocore en een lange zuigerboor. Monsters van het materiaal dat we opboren gaat naar het lab voor onderzoek. Van elk monster krijgen we een rapport waarop exact de aangetroffen waarden staan. Deze toetsen wij aan de (hergebruiks)norm en adviseren onze opdrachtgever over de toepassing ervan.
Milieukundige begeleiding
Tijdens het afgraven is er steeds een milieukundig begeleider van BK ingenieurs aanwezig, die in de gaten houdt of volgens plan gegraven wordt en of het onderzoek in de praktijk klopt. Onze milieukundig begeleider houdt de hoeveelheden bij van de ontgraven verontreiniging. Hij beoordeelt visueel steeds de uitkomende grond. Het kan zijn dat tijdens het ontgraven toch een onverwachte verontreiniging aanwezig is. Hiervan en tijdens de ontgraving neemt hij ter controle van de putwand en putbodems monsters om te zien of de aannemer voldoende gesaneerd heeft en de verontreiniging volledig is weggenomen.
Tot de zomer zoet
Boskalis verwacht tot medio 2023 aan het werk te zijn, BK ingenieurs is als het goed is voor de zomer van 2022 klaar op dit project en verheugt zich alweer op de volgende uitdaging.
Meer informatie
Wilt u meer weten over waterbodemonderzoek in het algemeen of over dit project in het bijzonder? Dominique van Vree staat u graag te woord. Ook kunt u hem benaderen voor projectadvies of een offerte op maat. Bel voor Dominique 088 321 27 53. U kunt ook het algemene nummer bellen: 088 321 25 00.
Nabrander: archeologie
Bij het afgraven van de terp is onder de fundering van hele steenfabriek een voor Europa unieke archeologische vondst gedaan. Wilt u weten welke vondsten archeoloog Eric Norde van archeologisch adviesbureau RAAP deed tijdens opgravingen in de Bijenwaard? Lees op de site van archeologisch adviesbureau RAAP hoe het leven van het voetvolk uit de Tachtigjarige Oorlog is blootgelegd. En beluister en kijk hun lezing over het Staatse legerkamp van Spijk in hun ArcheoAcademy.
